قحطی باران در کاشان

کاشان- ایرنا- میانگین بلند مدت بارش ها در ایران بسیار کمتر از میانگین های جهانی می باشد و در این میان شرایط منطقه ای کویری مانند کاشان بر اساس آخرین آمارها بغرنج تر از سایر نقاط کشور (نزدیک به یک ششم میانگین جهانی) است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، میانگین بارش ها در جهان 750 میلی متر گزارش شده در حالی که این میزان در ایران نزدیک به یک سوم کمتر است و با مقایسه این آمار می توان به شرایط بحرانی کشور در این زمینه پی برد. 
منطقه ای مانند کاشان نیز (شهرستان های کاشان و آران و بیدگل) از خشکسالی های پیاپی در امان نمانده و بارش های سال آبی 1395-96 در شرایطی به شدت کاهش یافته که میانگین بارندگی سالانه در دشت کاشان پیش تر نزدیک به 123 میلی متر (50 درصد کمتر از میانگین کشور) ثبت شده بود که در سال زراعی جاری شاهد افت همین میزان ناچیز بودیم. 
این شرایط محدود به شهرستان کاشان نیست و سایر شهرستان های منطقه شمال استان، پائیزی بی باران سپری کردند؛ از جمله به گفته رئیس اداره هواشناسی شهرستان نطنز، میانگین بارش ها طی سال زراعی جاری در این شهرستان نزدیک به صفر بود که در 53 سال گذشته بی‌سابقه است. 
رئیس اداره هواشناسی شهرستان اردستان هم پیش تر از کاهش 90 درصدی میزان بارندگی ها در این شهرستان از ابتدای سال جاری تا کنون خبر داده بود. 
کیفیت آب لوله کشی منطقه در چنین شرایطی رضایت بخش نیست، از سویی افزایش جمعیت موجب افزایش بهره برداری از منابع آب زیرزمینی شده و از سوی دیگر به دلیل کمبود بارش ها راه گریزی برای کاهش بهره برداری از این منابع نیست؛ چنین شرایطی موجب شده تا در نهایت 60 درصد از دشت های استان اصفهان در وضعیت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار بگیرد. 

** چاه های آب آشامیدنی فاقد کیفیتی مناسب 
معاون استاندار و فرماندار ویژه کاشان با اشاره به کیفیت پائین خروجی چاه های آب آشامیدنی این منطقه به علت هجوم آب های شور گفت: برای تامین آب آشامیدنی چاره ای جز مخلوط کردن آب زاینده رود با آب های موجود نداریم. 
'حمیدرضا مومنیان' افزود: آمارها بیانگر آن است که بیشترین میزان هدر رفتن آب در بخش کشاورزی صورت می گیرد، در حالی که باید منابع آبی در اختیار شهرستان به صورت مناسب مدیریت شود زیرا مشکل از نگرانی گذشته است. 
وی بیان کرد: کاهش برداشت از منابع، افزایش بهره وری، توجه به روش های افزایش ورودی آب منابع زیرزمینی و آبخوان ها، تغذیه مصنوعی سفره ها و استفاده از ظرفیت های علمی برای کاهش آسیب های مرتبط با حوزه آب به عنوان ضرورت باید در دستور کار قرار گیرد. 
فرماندار کاشان همچنین اضافه کرد: فرهنگ سازی، آگاهی بخشی و جلب اعتماد مردم در موضوع بحران آب دشت کاشان ضروری است و با توجه به اینکه آب جزو انفال و در اختیار حکومتی اسلامی است و استفاده و اتلاف آن خارج از قوانین و چارچوب های قانونی و شرعی می باشد، باید سازمان های مردم نهاد و علما از ظرفیت های علمی، دینی و مذهبی برای آگاهی بخشی به جامعه در این زمینه استفاده کنند. 

*** دشت ممنوعه و بحرانی کاشان به حالت اولیه بازنخواهد گشت 
مدیر منابع آب شهرستان کاشان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تشریح کرد: میزان بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در دشت ممنوعه بیش از حد مجاز بوده و در اثر کاهش سطح آب و اجرای برخی طرح ها، کاهش حجم مخزن ها را موجب شده و در نهایت پدیده هابی مانند فرونشست زمین، افزایش املاح و پیشروی آب شور به سوی مناطق در دست بهره برداری رخ داده است. 
'حسن جوکاری' افزود: دشت کاشان با شرایط موجود امکان بازگشت به حالت اولیه را ندارد و تنها با تمهید اقدام های حفاظتی می توان تا حدودی از وخیم تر شدن وضعیت این منطقه جلوگیری کرد. 
به گفته وی، برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی موجب بهم خوردن تعادل بیلان این منابع، افت سطح آب های زیرزمینی، فرو نشست و ترک خوردن زمین، خشک شدن باغ ها، مزرعه ها، چشمه ها، قنات ها، چاه ها، رودخانه ها و در نتیجه کاهش تولید محصولات کشاوزری و به خطر افتادن امنیت از جنبه های گونا گون از امنیت غذایی گرفته تا جنگ بر سر آب را به همراه خواهد داشت. 
او همچنین برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی را موجب کاهش کیفیت آب و به ویژه افزایش شوری آب عنوان کرد و گفت: بهره برداری بیش از حد منابع آب شیرین و کاهش پیاپی سطح آب های زیرزمینی، تعادل منابع آبی را بهم ریخته و تنها کاهش خروجی و تخلیه از منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از برداشت های بی رویه از جمله راهکارهای احیا و تعادل بخشی به این منابع است. 
مدیر منابع آب شهرستان کاشان اضافه کرد: باید از ایجاد طرح های کشاورزی جدید و توسعه طرح های موجود خودداری شود زیرا صدور هرگونه پروانه بهره برداری در این بخش می تواند زیان های جبران ناپذیری به این شهرستان وارد کند. 
وی همچنین ادامه داد: جلوگیری از برداشت های غیرمجاز و حفر چاه های فاقد پروانه، کنترل برداشت های مجاز با نصب کنتورهای هوشمند، تغییر الگوی کشت با سوق دادن کشاورزان به کشت محصولات نیازمند آب کمتر و استفاده از روش های نوین آبیاری از جمله اقدام های پیشگیرانه ای است که باید صورت گیرد. 
جوکاری بیان کرد: اجرای طرح های آبخیزداری، استحصال سیلاب ها و تبدیل جریان های سطحی آن به جریان های زیرزمینی، اجرای طرح های تغذیه مصنوعی و توسعه پوشش های گیاهی جنگلی و مرتعی به ویژه در زمین های شیب دار از دیگر راهکارهای افزایش ورودی به منابع آب زیرزمینی است. 

** افزایش 55 درصدی بهره وری با اجرای طرح های آبیاری نوین 
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان کاشان نیز گفت: افزون بر یک هزار و 400 هکتار از زمین های کشاورزی این شهرستان در راستای افزایش بهره وری از سال گذشته تا کنون زیر پوشش طرح های تجمیعی آبیاری نوین قرار گرفته است. 
مجید کافی زاده افزود: 2 هزار و 565 هکتار از زمین های کشاورزی این شهرستان در مجموع طی 23 سال گذشته (از سال 1372 تا 95) زیر پوشش طرح های نوین آبیاری مانند قطره ای و تحت فشار قرار گرفته بود و هم اکنون نیز 15 هزار و 300 هکتار زمین کشاورزی داریم که بیش از چهار هزار هکتار آن زیر پوشش آبیاری های نوین قرار دارد. 
وی با اشاره به افزایش 55 درصدی بهره وری در نتیجه اجرای این طرح ها بیان کرد: جلوگیری از انتقال آفت ها و بیماری ها، جلوگیری از هدر رفتن آب به دلیل تبخیر و یا نشت آب از جمله مزیت های اجرای طرح های آبیاری نوین است. 

*** بحران آب را جدی بگیریم 
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان هم بیان کرد: حتی در دوره ترسالی از مدیریت مصرف بی نیاز نیستیم و به ویژه در شرایط امروز مدیریت مصرف تنها به تابستان اختصاص ندارد و در سایر فصل ها نیز به منظور جلوگیری از بروز تنش های آبی در منطقه باید الگوی مصرف اصلاح شود. 
'محمدرضا اسدی' تصریح کرد: کارشناسان از 30 سال پیش هشدار داده بودند و بحران کم آبی نزدیک به 10 سال است که بین مردم رایج شده اما همچنان مدیریت مصرف با الگوی کنونی پاسخگوی نیازهای آینده نیست و تهدید کاهش منابع آبی دشت کاشان روز به روز بیشتر می شود. 
وی افزود: 6 درصد مصرف آب در کاشان به بخش خانگی اختصاص دارد که گرچه این رقم از میانگین مصرف در بخش کشاورزی پائین است اما به علت فرایندهای پر هزینه تصیفه آب، مصرف درست در شهرها و روستاها یک ضرورت می باشد. 
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان با قدردانی از نقش آفرینی رسانه ها برای آگاهی بخشی به مردم در این زمینه گفت: مجموع اقدام ها منجر به کاهش پنج درصدی مصرف آب آشامیدنی شده چرا که نگاه مدیران در گذشته به سمت تامین آب بود اما از چند سال گذشته مدیریت به سوی تقاضا و مصرف آب معطوف شده است. 
او در ادامه به اقدام دولت برای ارائه تسهیلات جهت به کارگیری شیوه های نوین آبیاری در بخش کشاورزی اشاره کرد و از فعلان بخش کشاورزی خواست از این فرصت برای اصلاح روش های آبیاری استفاده کنند. 

** راهکار عبور از بحران بی آبی 
به گزارش خبرنگار ایرنا، بر اساس برخی آمارها میانگین بارش های سال آبی گذشته (مهر ماه 1395تا مهر سال 96) در شهرستان کاشان نزدیک به 88 میلی متر بود که این میزان در سال آبی جاری تاکنون صفر بوده است. 
آب آشامیدنی مردم منطقه (10 شهر در شهرستان های کاشان و آران و بیدگل) در چنین شرایطی با انتقال افزون بر 400 لیتر بر ثانیه آب زاینده رود و 140 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق با میزان آبدهی 2 تا 20 لیتر بر ثانیه تامین می شود. 
430 حلقه چاه آب کشاورزی، 92 حلقه چاه آب آشامیدنی شهری و 48 حلقه آب آشامیدنی روستایی در مجموع در شهرستان کاشان وجود دارد و بیش از 10 هزار خانوار در بخش کشاورزی (6 هزار و 300 هکتار زمین زراعی و 9 هزار هکتار باغ و گلخانه) فعالیت می کنند. 
کاشان این روزها در حالی با بحران کاهش بارش ها و کمبود آب مواجه است که سرانه مصرف آب از سوی شهروندان در مقایسه با سال های گذشته کاهش قابل توجهی داشته اما با توجه به شرایط موجود کافی نیست. 
کاهش بارش ها گرچه موضوعی مختص کاشان نیست و امروزه کره زمین با مسئله تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین دست و پنجه نرم می کند، اما افت سطح منابع آبی در دسترس تنها ناشی از مدیریت نامناسب در بهره برداری، نظارت و مصرف می باشد. 
جهاد کشاورزی بنا بر نظر کارشناسان امر باید به ویژه در بخش ترویج، کشاورزان و باغداران را در کنار استفاده از روش های آبیاری نوین به سوی کشت محصولات نیازمند آب کمتر سوق دهد؛ روش های جایگزین تامین آب صنایع و فضای سبز شهری نیز همچون استفاده از پساب تصفیه خانه های فاضلاب باید در دستور کار قرار گیرد و مردم هم به نوبه خود الگوی مصرف را تغییر دهند. 
بحران کم آبی سال هاست به ویژه بر نقاط مرکزی ایران همچون کاشان سایه گسترده اما رویارویی با این پدیده راهکار تازه ای ندارد و تنها راه چاره همچنان مسئولیت پذیری بیشتر دستگاه های ذیربط و مردم در این زمینه است.